توسعه‌ی مردم محور

به قلم حسین فرهادی

✅توسعه سالهاست در کشور ما سرپرست مشخصی نداشته است و حرکت هایی برای نیل به توسعه انجام شده است اما در بیشتر موارد ناقص و ناتمام مانده است. در کشورهای در حال توسعه که فرایند توسعه به تدریج و به طور تاریخی شکل نگرفته است و باید آن را سرعت داد.برای تکامل توسعه نقش دولت و بخش خصوصی بسیار حائز اهمیت است اما متاسفانه دهه هاست دولت به درآمد رایگان نفت معتاد شده است به همین علت هرگاه که درآمد های نفت بالا بوده است به آرمان گرایی غیر واقعی و هزینه کردن غیر عقلانی گرفتار شده است و هرگاه درآمد نفت پایین آمده است به چه کنم؟چه کنم؟ های روزمره گرفتار شده است و در هر دو وضعیت ،این توسعه بوده است که از مسیر اصلی دور شده است.بخش خصوصی و نهاد های مدنی به نوعی مادر توسعه قلمداد می‌شوند نیزمتاسفانه در این دوره ها دچار بیماری و فقر و ناتوانی شده اند.

دولت در ایران هیچ گاه درنیافت که توسعه یک پروژه نیست که با پول نفت آن را راه بیندازیم ،بلکه توسعه یک پروسه است که به تدریج و از همکاری میان دولت و بخش خصوصی به ویژه با بلوغ تدریجی نهاد های مدنی شکل بگیرد.در نیافت که برای توسعه باید حامل یا رِحم توسعه که همانا جامعه و فرهنگ آن باشد،ظرفیت پذیرش و تحمل و همراهی و مشارکت در توسعه را بیابد.پس نهاد های مدنی نماینده جامعه باید از همان آغاز ،یعنی از هنگام اندیشیدن و تصمیم سازی و سیاست گذاری و برنامه ریزی،تا اجرا و مراقبت و پایش، در فرآیند توسعه حضور داشته باشد. با اندوه باید گفت دولت در ایران همواره توسعه را به صورت مجموعه ای از پروژه های منفی دیده است که اگر اجرا شوند توسعه می‌آفرینند.و بر همین اساس ،پی در پی به پروژه های مختلف اعتبار و بودجه داده است،تا کارخانه تاسیس شود،جاده احداث شود،مخابرات توسعه یابد،بیمارستان ساخته شود و خیابان هایمان نورپردازی گردد.اما به وجود صد سال مصرف درآمد نفت ،ما همچنان جزء کشورهای در حال توسعه ایم.

اما راهکار چیست؟
نخست باید سیاستگذاران دولتی را را متقاعد کنیم که از جامعه تنها نمی‌توان درخواست کرد مجری سیاست های توسعه ای دولت باشد بلکه خودش را هم باید در فرآیند اندیشیدن و برنامه ریزی برای توسعه و سپس فرآیند های عملی توسعه مشارکت دهیم .هم زمان باید بخش خصوصی و نهادهای مدنی را فعال و تقویت کنیم تا درواقع در فرآیند توسعه مشارکت کنند یعنی به توسعه بیندیشند و نگاه توسعه خواهانه بیابند و در پایش و نظارت بر توسعه مشارکت کنند و به تدریج وارد فرآیند تصمیم سازی و برنامه ریزی توسعه شوند.تا زمانی که جامعه (نهاد های مدنی ،شخصیت‌های نمادین،کنشگران مدنی،نخبگان،اندیشه ورزان و صاحب نظران) از نقش منفعل کنونی بیرون نیایند -که نه در اندیشه ورزی و نه در برنامه ریزی و نه در اجرای سیاست های توسعه نقش فعال و محوری ندارد-امیدی به توسعه پایدار متوازن نخواهد بود.تنها زمانی که جامعه ،خود در عمل در تمامی فرآیند توسعه درگیر شود و به سان یک اتاق فکر فراگیر ملی برای برنامه ریزی توسعه عمل کند و نظارت کامل داشته باشد آنگاه میتوان به شکل درون زای توسعه امید وار بود که چنین فرآیندی را برنامه ریزی مردم محور می‌نامند.